روزنامه اطلاعات 1۴ آبان 1367 صفحه 6
وندیداد – قانون ضد دیو
در پاسخ نقدی بر وندیداد - هاشم رضی – بخش اول
وظیفه ای که بر اینجانب بود که جهت ادای آن، می بایست مختصری درباره مطلبی با عنوان «قانون ضد دیو» که در شماره 21134، سه شنبه 4 شهریور 1376 روزنامه اطلاعات درج شده بود، نوشته شود. موضوع شرحی است که استاد گرامی سید ضیاء الدین جوادی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی مرقوم فرموده بودند. البته مشروح پاسخگویی در حوصله چنین موقعیتی نیست، چنان که ایشان نیز اشاره کردند اما از لحاظ اهمیت مطلب و حساسیت موضوع، به ناچار اهم مواردی که نیازی به توضیح دارد، مورد نظر قرار گرفته، «وندیداد» یا «قانون ضد دیو» یکی از پنج بخش اوستای کنونی و یکی از مهمترین و مورد توجه ترین بیست و یک بخش اوستای دوران ساسانیان و کتب مقدس زرتشتی است. به علل ترجمه ای درست و کامل با شرح لازم به عهده تعویق افتاده بود. حتی ترجمه تجدید چاپ شده قدیمی آن در ایران، موفق به پخش نشد و موسسه ای آن را در یکجا از ناشر خریداری و از دسترس عموم خارج کردند. به این معنی که از نظر گاه فروش، آن کتاب نایاب نشد، بلکه به علت در دسترس قرار نگرفتن مردم ظاهراً کمیاب شد و مؤسسه ای قسمت اعظم آن را جز شماری معدود خریداری و نگاهداری کرده است.
ترجمه شادروان استاد پور داوود نیز مدتی افزون بر بیست سال موفق به چاپ و انتشار نشد، تا اینکه چاپ آن مقارن با درگذشت استاد شد که آن را ناپدید کردند و شادروان دکتر بهرام فره وشی که عهده دار چاپ آن بود، از این موضوع بسیار متألم و ناراحت شدند. از سوی دیگر ترجمه شادروان دکتر موسی جوان از ترجمع فرانسوی دار مستتر که در سال 1342 منتشر شد، در یکی دو مجله آن زمان مورد نقد و گفت و شنیدهای بسیاری واقع گشت که گویا دکتر جوان را جهت ترجمه کتاب مورد بعضی از اتهامات قرار دادند. مترجم یاد شده در سال 1348 ترجمه گاتهای زرتشت را از «زنداوستا»ی مستتر به چاپ رسانید و به سال 1340 کتاب «تاریخ اجتماعی ایران باستان» از ایشان به چاپ رسید. برای کسانی که مایل به چگونگی ترجمه های اوستا و به ویژه وندیداد باشند، مقدمه و شروح آن روانشاد سودمند است. همچنین در چند نوبت بحث و گفت و گو که با آن دانشمند فقید در چند و چون ماجرا داشتم ، خاطراتی برای اینجانب هست که به هنگام مقتضی در مورد ناراحتی های حاصله از چاپ وندیداد خواهم نوشت.
نگارنده در سال 1356 ترجمه و شرح وندیداد را آماده چاپ کرد و شروع به چاپ کرد و حتی نمونه های اولیه آن هنوز موجود است. ناشر حتی بارها در مجله ای چاپ نزدیک کتاب را آگهی کرد، اما متأسفانه تعدادی از نمونه های منحصر و دست نویس به عللی گم شد و از دسترس اینجانب خارج گشت. از این رو دوباره با دقت و حوصله بسیار، ترجمه ای از متن اوستایی و مقایسه با ترجمه پهلوی این اثر فراهم شد که دارای وازه نامه ای مشروح و یادداشتهایی فراوان است. هنگامی که با ممانعتهای فراوان در چاپ آن مواجه شدم و دیگر امیدی نداشتم، دوست فرزانه ای که سرپرستی «انتشارات فکر روز» را دارد، یعنی آقای محمد علی مقدم فر ، قبول چاپ آن را عهده دار شد و سر انجام این طلسم شکسته شد و این بار ممانعت ها کارساز نگشت و نگارنده شادمان است که این کار گسترده، در دسترس پژوهندگان و مشتاقان فرهنگ و ادیان و زبانهای باستانی ایران قرار گرفت و البته که نه برای شما، بلکه برای بسیاری دیگر از آگاهان ، چاپ و انتشار وندیداد موجب شگفتی است. حتی در همین اواخر از سوی مؤسسه ای غیر مسئول احضاریه ای با غلاظ و شداد و ضرب الاجل برای این جانب فرستاده شد که هر گاه چنین و چنان نشود ، مورد پیگرد قرار خواهی گرفت ، قصه ای که سری دراز و تأسف بار دارد!
بسیار ممنون استاد عزیز جناب آقای سید ضیاء الدین جوادی هستم که نقد و شرحی درباره «وندیداد» ترجمه و شرح این جانب که از سوی «انتشارات فکر روز» در چهار مجلد به چاپ رسیده، نوشتند.
راهنمایی ها و انتقادهایشان را با خوشوقتی می پذیرم و در ویرایش چاپ بعدی با کمال امتنان و سپاسگذاری در حد مقدور در نظر خواهم داشت. با این حال به عنوان توضیح ، از دیدگاه اهمیت مقال و موضوع تذکارهایی را لازم می دانم، اما آنچه مربوط به اهمیت کار و تمجیدی از مترجم و شارح است، حمل به ادب و سعه صدر و بزرگواری آن جناب می کنم و توفیق شان را از درگاه ایزد منان همراه با سپاس خواهانم.
از جمله نکات مورد انتقاد، واژه نامه کلیدی و شروح مفصل بر ترجمه وندیداد است. در آغاز باید یادآور این نکته اساسی شد که از دیدگاه مطالعات و پژوهشهایی در زمینه فرهنگ اوستایی، به معنی مفاخر آن، شناخت وندیداد است. وندیداد یک کلید است، یک کلید اساسی، شناخت آن هر چه بهتر انجام شود، کمک درستی است به پژوهش هایی فراوان از دیدگاه های متفاوت ، میان وندیداد با چهار بخش دیگر اوستا، مشترکات مفاهیم آنقدر اندک است که برای هر فرد مبتدی نیز قابل تشخیص است. در حالی که در چهار بخش دیگر اوستا، مشترکات در مفاهیم آنقدر فراوان است که باز هم هر خواننده معمولی متوجه آن می شود، این وجوه ویژه وندیدادی ، چنین است.
منبع:روزنامه اطلاعات ۱۴ آبان 1367 صفحه 6
|