3- در مورد بی سوادی توده و عوام ایرانیان عصر ساسانی، علاوه بر آنکه مطالب منقوله از سوی استاد گرامی، به نقل از کتاب ارزشمند پروفسور علی اکبر مظاهری با عنوان «خانواده ایرانی در دوران پیش از اسلام» از این جانب بوده، نگارنده خود بر آن باور است و شواهدی بسیار دال بر آن موجود است، اما این نه نفی وجود علم و دانش و فرهنگ و ادب در ایران عصر ساسانی است و نه خدای ناکرده خوار شماری و اهانت، بلکه اشاره به روش حاکم و عنصر غالب بر مبانی سیاسی – اجتماعی دوران ساسانی و شیوه حکومت تئوکراسی است. نگارنده در کتاب خود با نام «حکومت خسروانی، مبانی حکمت و عرفان و دانش ایرانی» به طور مشروح از وسعت علوم و حکمت و ادب ایرانی در دوران ساسانی یاد کرده است- اما این دانسته ها در حوزه هایی محدود و دور از دسترس توده مردم بود. برای آگاهی، کتاب یاد شده از پروفسور مظاهری که توسط آقای عبدالله توکل به صورت شایسته ای به فارسی ترجمه و منتشر شده بسیار شایان توجه است.

     در هر حال خوب بود تا استاد گرامی به نقل قول توجه می نمودند : اما گفته نشده که علت شکست ساسانیان، بی سوادی مردم بود، بلکه آن تند باد نه مردم بی سواد، بلکه اشرافیتی بی سواد و گرفتار در دام حکومت مغان را از پا در آورد. مردم نویدها و شعارهایی می شنیدند که بر بنیاد مساوات و مواسات و آزادی و نفی کامل نظام طبقاتی و اصالت کارایی و حقوق مساوی افراد و طبقات و نفی کامل استثمار فردی و جمعی و اشتراک مردم در منافع عمومی بود و بسیاری دیگر. جامعه ای که از چنین محدودیتهایی رنج می برد، چنین نویدهایی را با دل و جان خودش می داشت و پذیرا می شد. دولت و حکومت ساسانی از اواخر دوران خسروپرویز  به سقوط بود و تنها کافی است به اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی ایران، پس از خسرو پرویز آن جنگهای خانگی و برادرکشی ها و از هم پاشیدگی نظام عمومی، به ویژه سپاه و ارتش و حکومتهای چند ماهه و بی کفایتان دقت کرد. کافی است تا درباره سپاهی که از توده مردم، رستم فرخ زاد با آن همه تلاش و مرارت رو به راه کرد، تأمل نمود که چگونه شبانگاهان و در مواقع مناسب، گروه گروه سپاه را ترک می کردند و سردار را تنها گذاشتند. دولت ساسانی سقوط کرده بود. پیهای بنا فرسوده و موریانه خورده، شده بود و تنها نه تند باد، بلکه نسیمی می توانست آن را فرو ریزد. هر گاه شکل حکومت سخت گیرانه و جابرانه مغان و ضعف روز افزون دولت و ارتش که آلت دست آنان بودند و فشارهای توانفرسایی را که مردم تحمل می کردند و اندکی از آن طی شروح در کتاب منعکس است، مطالعه شود. بارها و بارها علل متفاوتی را که منجر به سقوط شد، می توان پیدا کرد.